کمال‌گرایی یک ویژگی شخصیتی است که به‌صورت «تعیین استانداردهای عملکردی بسیار بالا و همراهی آن با انتقاد شدید از خود» تعریف می‌شود (بوکهورست و همکاران، ۲۰۲۵، ص. ۲). این ویژگی جنبه‌های مختلفی دارد؛ از جمله انتظار داشتن عملکرد بی‌نقص از خود و دیگران، نگرانی مفرط درباره اشتباهات، و داشتن انتظارات سخت‌گیرانه و انعطاف‌ناپذیر.
تناقض کمال‌گرایی
اگرچه ممکن است تلاش برای رسیدن به کمال، در نگاه اول ارزشمند به نظر برسد، اما کمال‌گرایی اغلب پیامدهای منفی به همراه دارد. تلاش برای بی‌نقص جلوه‌کردن می‌تواند به احساس تنهایی، اضطراب و خودانتقادی شدید منجر شود. پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که کمال‌گرایی با شدت بیشتر افسردگی و حتی افکار خودکشی در ارتباط است (بسر و همکاران، ۲۰۲۰).
کمال‌گرایی در فرآیند درمان
در نگاه اول، ممکن است ویژگی‌های کمال‌گرایانه—مانند وقت‌شناسی، پایبندی دقیق به توصیه‌ها و انجام کامل تکالیف درمانی—برای روند درمان مفید به نظر برسند. برای مثال، فرد کمال‌گرا ممکن است همیشه به‌موقع در جلسات حاضر شود، درمانگر را تحت‌تأثیر قرار دهد و به‌ظاهر کاملاً متعهد باشد.
اما یافته‌های پژوهشی حاکی از آن است که کمال‌گرایی می‌تواند روند درمان را با چالش مواجه کند.
کمال‌گرایی با بهبود کمتر در انواع درمان‌های روان‌اجتماعی همراه است (بلت، ۱۹۹۵). این موضوع دلایل گوناگونی دارد. به‌عنوان مثال، احساس انزوایی که اغلب با کمال‌گرایی همراه است، ممکن است به رابطه‌ی درمانی نیز آسیب بزند و باعث تضعیف اعتماد و پیوند میان درمانگر و مراجع شود. از طرفی، تعیین اهداف غیرواقع‌بینانه برای درمان یا انتقاد شدید از خود به دلیل پیشرفت کند، می‌تواند انگیزه‌ی مراجع را کاهش دهد. همچنین، شرم یا احساس بی‌ارزشی ناشی از نیاز به درمان روانی نیز می‌تواند مانعی جدی در مسیر بهبود باشد.
یافته‌های یک پژوهش جدید
در پژوهشی تازه که در مجله رفتاردرمانی منتشر شده (بوکهورست و همکاران، ۲۰۲۵)، رابطه‌ی میان کمال‌گرایی و نتایج درمان بررسی شد. داده‌های ۷۳۸ شرکت‌کننده در یک برنامه‌ی روزانه‌ی بیمارستانی در بیمارستان مک‌لین تحلیل شد. برخلاف مطالعات پیشین که اغلب بر داده‌های قدیمی و محیط‌های سرپایی تکیه داشتند، این پژوهش تلاش کرد تا یافته‌ها را به‌روز کرده و به فضای بیمارستانی گسترش دهد.
مهم‌ترین یافته‌ها:
افراد با سطح بالاتر کمال‌گرایی، در آغاز درمان، علائم افسردگی شدیدتر و افکار خودکشی بیشتری داشتند.
این افراد در طول درمان پیشرفت کمتری نشان دادند.
مؤلفه‌ی «خودانتقادی» در کمال‌گرایی، بیشترین ارتباط را با شدت علائم روانی و کاهش پیشرفت درمانی داشت.
پیامدهای بالینی برای درمانگران
اغلب مراجعان با هدف کار بر روی کمال‌گرایی به درمان مراجعه نمی‌کنند، بلکه با مشکلاتی مثل افسردگی یا اضطراب وارد فرآیند درمان می‌شوند. بنابراین، ضروری است که درمانگران، نشانه‌های کمال‌گرایی را شناسایی کرده و نقش آن را در ممانعت از پیشرفت درمانی مورد توجه قرار دهند. پرداختن به الگوهای کمال‌گرایانه می‌تواند نقشی کلیدی در بهبود نتایج درمان داشته باشد.
منبع: Psychology Today
